HSP – Wat is hoogsensitiviteit of hooggevoeligheid?

5,3K

Op The Scent of Cinnamon schrijf ik regelmatig over introversie en mijn eigen introverte perikelen. Vandaag ga ik het echter over een andere karaktereigenschap hebben, namelijk hooggevoeligheid, of hoogsensitiveit. Een term die in 1996 werd geïntroduceerd door de Amerikaanse dr. Elaine N. Aron, een psychologe die onderzoek doet naar hooggevoelige personen; highly sensitive persons, of HSP’ers.

Zelf weet ik sinds 2013 dat ik hooggevoelig ben. Ik bezocht dat jaar een psychologe vanwege mijn chronische pijn, aangezien ik me afvroeg of die pijn misschien een psychologische oorzaak had. Ik wist op dat moment nog niet dat ik hypermobiliteit, fibromyalgie én de Ziekte van Lyme heb. De psychologe stelde hooggevoeligheid bij mij vast. Uiteindelijk bleek dat niet de hoofdreden van mijn pijn, maar het maakt de pijn er zeker niet minder op. Samen met de psychologe heb ik een tijdje gewerkt aan het ‘omgaan met hooggevoeligheid’ en heb ik op haar aanraden een aantal boeken over het onderwerp gelezen.

Reuze interessant allemaal. Ik heb veel over mezelf geleerd en zeker wat toepasbare tips meegekregen. Het nadeel aan het lezen van de boeken (en blogs) vond ik echter dat HSP soms nogal wordt opgeheven. Alsof het een gift is, we speciaal zijn en misschien zelfs magie kunnen uitoefenen. Nou, meine damen und herren. Ik zal jullie uit je droom helpen. Dat is niet zo.

Wél is het zo dat hooggevoelige mensen vaak beter naar hun intuïtie luisteren. Meer bezig zijn met spiritualiteit, esoterie, filosofie, of andere ongrijpbare denkwijzen.

Goed. Wat is HSP?

Voor het gemak definieerde ik hooggevoeligheid hierboven als een karaktereigenschap. In werkelijkheid is dat iets te kort door de bocht, want hooggevoeligheid wordt veroorzaakt door een hypersensitief zenuwstelsel. Het informatieverwerkingssysteem in de hersenen van de HSP’er mist het filtertje dat bepaalt welke informatie verwerkt moet worden en welke niet. Zodoende komen álle prikkels uit de omgeving binnen bij de HSP’er, waardoor hij of zij snel overprikkelt raakt.

Een orgaantje in de hersenen, de amygdala, koppelt op zijn beurt al deze prikkels aan emoties en slaat die emoties vervolgens op. Maar, doordat er zoveel prikkels binnenkomen, zijn die emoties heel sterk, worden ze intenser ervaren én blijven ze langer hangen.

Hooggevoeligheid (of hoogsensitiviteit/hypersensitviteit) betekent dus simpelweg dat de HSP’er binnenkomende informatie intenser ervaart dan de niet-HSP’er. Zo zal hij meer last hebben van een prikkend kaartje in zijn trui en kan hij minder goed omgaan met onrecht, doordat hij intenser met anderen meevoelt. Bij hooggevoeligheid gaat het dus zowel om fysieke informatie (geur, licht, geluid, aanraking), als om emotionele informatie (gevoel en intuïtie).

Mijn favoriete omschrijving van de HSP’er is De Prinses op de Erwt. Koningin der HSP’ers! (Wat er dan weer op wijst dat er ook in de 19de eeuw al mensen met HSP rondliepen en dit dus geen verzinsel is van de huidige tijdgeest) (Ik bedoel, anders zou je zo’n sprookje niet kunnen verzinnen, toch?) (Of wel?).

4 Kenmerken van hooggevoeligheid

Hooggevoeligheid bestaat dus uit vier verschillende facetten (aldus Dr. Aron), facetten die worden gebruikt door psychologen om HSP bij mensen te constateren:

1. Depth Processing. HSP’ers nemen alles om zich heen in zich op, om dit vervolgens te analyseren en te verwerken.
2. Overstimulation. Doordat de HSP’er alles in zich opneemt en analyseert, is hij of zij snel overgestimuleerd. Immers, er is maar een bepaalde hoeveelheid informatie die tegelijkertijd kan worden verwerkt.
3. Emotional reactivity and empathy. De HSP’er reageert sneller op emoties van zichzelf en van anderen. (a.k.a. huilt sneller bij een film, voelt sneller aan dat de ander gestresst is).
4. Sensitive stimuli. Super gevoelig voor geur, geluid en licht. Een te felle lamp in aan het plafond kan zorgen overprikkeling.

Zelf herken ik al deze vier facetten enorm. Naar de kermis, langs een drukke weg lopen, of winkelen op koopzondag zijn voor mij geen optie. Er zijn dan teveel impulsen die allemaal worden geanalyseerd en dat kost bakken vol energie. Ik raak ervan in paniek en ga het liefst ergens in een hoekje op de grond zitten (dat doe ik niet hoor).

Daarnaast ben ik heel erg gevoelig voor gestreste, zenuwachtige, of chagrijnige collega’s of huisgenoten. In die mate dat ik er soms intens verdrietig van wordt of er buikpijn van krijg.

En tja. Last but not least. (Je zult nu misschien denken dat ik gek ben) (You’ve been warned). Maar als ik geconcentreerd wil werken – aan mijn thesis, blog, of wat dan ook – dan doe ik het rolluik omlaag en zit ik in een donkere kamer te werken met alleen mijn bureaulampje en beeldscherm als bron van licht. Als een kluizenaar in een grot. Ook heb ik altijd een enorme hekel gehad aan witte muren, wat nogal wat complicaties oplevert bij verhuizingen van studentenkamer naar studentenkamer. (Want ja, haal die kwast maar weer te voorschijn). En zie ik het liefst een bruintint op de muur.

Charelle. Heb jij dan pijn omdat je hooggevoelig bent?

Nee. Hooggevoelig is niet hetzelfde als overgevoelig. In feite heb ik net zoveel pijn als een niet-HSP’er zou hebben. Ook al is pijn niet meetbaar. Wel is het zo dat harde geluiden en nare emoties mijn pijn wel moeilijker maken. Daarnaast is pijn uiteraard een fysieke prikkel, een prikkel die door de amygdala wordt omgezet in een onprettige emotie. Dat is ook de reden waarom mensen met veel pijn snel depressief worden. Gelukkig kan ik dit over mezelf niet zeggen. Ondanks dat ook mijn pijn met regelmaat echt teveel wordt en zich evalueert tot een potje janken. Maar daarmee ben ik nog niet depressief. Gelukkig.

Blijheid en geluk

Onterecht beschrijf ik hierboven alleen nare gevoelens die je intenser ervaart als HSP’er. Maar uiteraard ben je als HSP’er ook blijer, gelukkiger en sneller voldaan dan een niet-HSP’er. Iets kleins kan de HSP’er al héél gelukkig maken. Bijvoorbeeld het lezen van een boek. Het eten van een lekker koekje. Of het horen van een mooi liedje op de radio. Hoe de HSP’er dat uit, hangt er echter vanaf of hij introvert of extravert is.

HSP en introversie

Eigenlijk is er nog maar weinig bekend over HSP, ondanks dat volgens Dr. Aron 10-20% van de bevolking hooggevoelig is. Maar duidelijk mag zijn dat hooggevoeligheid voortkomt uit het zenuwstelsel en niet uit je persoonlijkheid. Toch zul je na het lezen van dit artikel misschien het gevoel hebben dat introversie en HSP twee dezelfde concepten zijn. Maar zowel de introvert als de extravert kan hooggevoelig zijn. Immers, ongeveer de helft van de Europese bevolking is introvert, zij kunnen dus nooit allemaal HSP’ers zijn.

Precies daarom leg ik volgende week het verschil uit tussen beide termen.

Ben jij hooggevoelig? Laat dan je ervaringen achter in de comments. Wie weet plaats ik over een tijdje een aantal van de ervaringen in een apart blogartikel!

Bronnen:
Ongenae, C. (2015). Professor Elke Van Hoof (VUB) over hoogsensitiviteit. Cathérine Ongenae.
Lally, M. (2015). Highly sensitive people: a condition rarely understood. The Telegraph.
Bont, C. (2013). Hoogsensitiviteit als kracht. Kosmos Uitgevers. (Bol.com of E-book)
Michiels, A. (2014). De Hoogsensitiviteit Survivalgids. Abimo. (Bol.com)

Dit artikel bevat affiliate links.